Yapılar projelendirilirken kullanım amaçlarına göre hesap katsayıları belirlenir. Bu katsayılar belirlenirken yapıların servis (kullanım) ömürleri de dikkate alınmaktadır. Bir yapının öngörülen yaşa kadar güvenle hizmet verebilmesi için, projesinin ilgili standart ve yönetmeliklere uygun hazırlanması ve projesine uygun imal edilmesi gerekir.

Yapılarımızın projelerinin ve imalatlarının uygun olduğunu kabul edelim. Sonuçta yapılarında insanlar gibi bir ömrü var ama insan ömrünün aksine yapıların ömrünü tahmin etmek mümkündür.

Binaları kullanılış tarzlarına göre, konutlar, işyerleri ve özellik gösteren yapılar olarak sınıflandırıyoruz. Ayrıca taşıyıcı sistem tipine göre, betonarme karkas, çelik karkas, yığma, yarı yığma, kerpiç ve ahşap binalar olarak genel bir sınıflandırmaya tabi tutuyoruz. Ülkemizde ve ilimizde yapı stokunun çok büyük bir bölümünü, betonarme karkas ve yığma taşıyıcı sisteme sahip konut tipi yapılar oluşturmaktadır.

Bina maliyet bedeli, binanın dıştan dışa yüzölçümü ile metrekare inşaat maliyetinin çarpılması suretiyle bulunur. Bu bedel yaklaşık olarak, Bayındırlık ve İskân Bakanlığının yaklaşık birim maliyetlerden faydalanılarak bulunabilir.

Binanın yıpranma paylarından faydalanılarak binanın değerindeki aynı zamanda ömründeki azalma yaklaşık olarak tespit edilebilir. Yıpranma oranlarına ilişkin en çok bilinmesi gereken oranlar aşağıda sıralanmıştır:

 

Betonarme Karkas Bina (Yaş:16-20):

Yıpranma Oranı: %20

Betonarme Karkas Bina (Yaş:41-50):

Yıpranma Oranı: %40

Yığma Bina (Yaş:16-20)

Yıpranma Oranı: %25

Yığma Bina (Yaş:41-50)

Yıpranma Oranı: %50

Kerpiç Bina (Yaş:16-20)

Yıpranma Oranı: %45

Kerpiç Bina (Yaş:41-50)

Yıpranma Oranı: %75

 

Ülkemizde büyük depremlerden sonra karşılaştığımız yapı (enkaz) manzarası ve ilgili raporlar, yapı stokumuzun deprem dayanımının yetersizliğini ortaya koymaktadır. Bunun en önemli nedenleri uygun olmayan projeler, projesine uygun inşaat yapılmayışı ve yapının taşıyıcı sisteminde sonradan yapılan değişikliklerdir.

Projesi ve inşaatıyla uygun olan bir bina bile 40 senede %40 yıpranıyorsa, birçok eksiği olan binaların yıpranma oranını düşünmek gerekmez mi? Kırsal bölgelerdeki kerpiç ve diğer basit yapılar sizce kullanım ömrünü doldurmamış mıdır? Ülkemizde ve ilimizde çok önemli miktarda yapı stoku 40 yaş ve üzeridir.

Yukarıda belirttiğim yıpranma payları bizim belirlediğimiz oranlar değildir. 2.12.1982 gün ve 17886 sayılı resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren yıpranma paylarına ilişkin oranları gösteren tablodan alınmıştır.

Şehirlerin ve kırsal yerleşim bölgelerinin yenilenmesi için depremle yok olmasını beklememiz gerekmiyor. Ülkemizde birçok binanın maalesef deprem olmadan çöktüğünü basından hepimiz görmekteyiz. Bu üzücü olayların önüne geçmek için geç değil.

Özellikle şehirlerin planlanmasında yeni yerleşim yerlerinden ziyade mevcut yerleşim bölgelerinin ıslahı, vizyonu geniş bir çalışma olacaktır.