Türkiye’de doğal taş rezervi yaklaşık 7 milyar metreküp olarak tahmin edilmektedir. Yüksek sıcaklık ve basınç altında başkalaşıma uğramış kalkerler mermer olarak tanımlanmaktadır. Endüstriyel anlamda ise işlenebilen, cilalanabilen, parlayan ve boyutlandırılabilen veya dekoratif amaçlı kullanılan tüm doğal taşlara mermer denilmektedir. Şu anda ülkemizde 33 ilde, işletilen mermer ocakları bulunmaktadır ve bu ocaklardan yaklaşık 50 çeşit mermer elde edilmektedir. Mermercilik sektöründe ocak işletmecisi ve mermer imalatçısı olan 200’ü aşkın firma bulunmaktadır ve bu sayı her geçen gün artmaktadır.

Mermer sektörü Elazığ içinde büyük önem arzetmektedir. İlimizde birçok firma mermer sektöründe profesyonel anlamda faaliyet göstermektedir. Elazığ vişne mermeri dünyaca ünlü, yöremize has bir üründür. Böylesine büyük bir sektöre bugün farklı bir açıdan yaklaşacağız. Dünyada sürdürülebilir bir gelecek için, bir endüstrinin yan ürünü başka bir endüstride ham madde olarak kullanılmaktadır. Mermer sektörünün atığı, beton sektörüne ham madde olabilir mi?

Mermer yeryüzüne yakın bölgelerde bulunan bir maden türüdür. Ocaklarda çeşitli yöntemlerle, 15–20 tonluk bloklar halinde kesilen mermerler işlenmek üzere atölyelere ve fabrikalara taşınırlar. İşleme tesislerinde çeşitli boyut ve kalınlıklarda kesilirler. Kesilme işlemi, kesicinin ısınmasını ve toz olmasını önlemek amacıyla su yardımıyla yapılır. Böylece toz ile birleşen su “atık mermer çamurunu” oluşturur. Bu atık malzeme ilk haliyle veya arıtma tesisinde suyu alındıktan sonra çevreye bırakılır.

Çevreye terk edilen bu malzemenin sebep olacağı zararlar, çevre sağlığını olumsuz yönde etkileyecektir. Genellikle işletmeler bu atığı bir havuzda toplamakta ve havuzdaki çamur kuruyunca, atığı kamyonlarla yerleşim yerlerinden uzak yerlere atmaktadırlar. Bu atık işletmeler içinde önemli bir sorun oluşturmaktadır. İşletmeler, çevre ve çevre sağlığı ile ilgili kamu kurum ve kuruluşlarıyla karşı karşıya gelmektedir. Sürekli arttığı için depolanması işletmeler için mümkün olmayan bu atığın değerlendirilmesi; çevre sağlığı, çevre temizliği ve ekonomik açıdan büyük bir kazanç olacaktır.

Yıllık ortalama 1.000.000 ton mermer atığı oluşmaktadır. Bu atık nedeniyle İtalya gibi bazı ülkeler mermer üretimlerini sınırlamak zorunda kalmışlardır. Atık mermer çamuru, az bir mekanik kuvvetle mermer tozu haline getirilebilmektedir. Mermer tozu; kâğıt sanayi, boya sanayi, plastik sanayi, seramik endüstrisi, cam sanayi, tarım sektörü, hayvan yemi üretimi, kireç ve çelik üretimi gibi birçok alanda kullanılabilmektedir. Ancak bu alanlarda, mermer tozu genellikle bazı fiziksel ve kimyasal işlemler uygulanarak kullanılmaktadır. Bu da üreticiye ekonomik bir yük getirmektedir.

Bu noktada gündeme beton sektörü gelmektedir. Beton, dünyada sudan sonra en çok tüketilen sıvı olarak kabul edilmektedir. Dolayısıyla beton üretiminde kullanılacak bir malzemenin de sürümü çok fazla olacaktır. Fırat Üniversitesi Mühendislik Fakültesi İnşaat Mühendisliği Yapı Malzemesi Laboratuarında yapılan deneyler sonucunda, mermer tozunun çimento esaslı ürünlerde kullanılmadan önce sadece kurutulmasının ve az bir fiziksel kuvvetle toz haline getirilmesinin yeterli olduğu ve beton sektöründe kullanımının ekonomik olacağı ortaya konulmuştur.

Üniversitemizde yapılan bu çalışmalar ulusal ve uluslar arası akademik ortamlarda sunulmuş ve kabul görerek literatüre geçmiştir. Elazığ vişne mermeri (Elazig cherry marble) ismi ile kendiliğinden yerleşen betonda kullanılan mermer tozu, uluslar arası bilimsel dergilerde kabul görmüştür. İnternetteki arama motorlarında, mermer tozu, beton ve Fırat Üniversitesi (marble powder, concrete mix design, Firat University) anahtar kelimeleri ile aranırsa üniversitemizin inşaat mühendisliği bölümü çalışmaları ilk sıralarda görülecektir.

Mermer tozunun uygulamaya bakan yönü, mermer ve hazır beton sektörünü ilgilendirmektedir. İnşaat mühendisliği bölümü bu çalışmalarını her iki sektörle paylaşmıştır. Elazığ’ımız ve hatta ülkemiz için çevre sağlığı ve ekonomik kazanç söz konusudur. Konu bugün, her iki sektörle tekrar günışığı gazetesi aracılığıyla paylaşılmak istenmiştir.

Mermer tozunun atık olarak, mermer firmaları için problem olduğunu biliyoruz. Hazır beton firmalarının birçok derdine ise mermer tozu ilaç olacak düzeydedir. Mermer tozu betona işlenebilirlik ve dayanım kazandırmaktadır. En riskli deprem kuşaklarından biri üzerinde yer alan ülkemizde, sanırım deprem etkisi altında beton kalitesinin ne kadar önemli olduğunu anlatmaya gerek yoktur. Üniversite bu konuda üzerine düşeni yapmıştır ve çalışmalar devam etmektedir. Özel sektörün bu konudaki hamlesi ise çöpün paraya dönüşmesini sağlayacaktır.

Atık sadece Türkiye’nin değil dünyanın problemidir. Ülkemizde atık konusuna çözüm bulabilmek amacıyla Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği, Atık Borsası kurmuştur. Ülkenin her yanındaki atık bilgileri burada toplanmaya çalışılmakta ve bu atıklar ekonomiye kazandırılmak istenmektedir. Elazığ için bizde harekete geçelim. Mermer firmaları, hazır beton firmaları, çevre ile ilgili bütün kurum ve kuruluşları, mermer tozu sorununun ve çözümünün bir parçasıdır. Geri kazanabiliyorsak, paramızı çöpe atmayalım. Bizde üretebiliriz, bizde koşabiliriz…

“Dünya arenasında, yenilikleri takip edenler yürür, yenilikleri üretenler ise koşarlar.”

 

Kürşat Esat ALYAMAÇ

Fırat İnşaat Müh. Dernek Bşk.