Maalesef ülkemizde gün geçmiyor ki, yapılarla ilgili bir problem gündeme gelmesin. 29 Ocak Cuma günü İstanbul Bayrampaşa’da bir inşaatın temel kazısı çalışmaları, yandaki binanın hasar görmesine sebep oldu. Belediye oturulamaz raporu verdi ve 5 aile bu kış günlerinde sokakta kaldı.

Bayrampaşa İlçesi, Cevatpaşa Mahallesi Mehmet Akif Caddesi’nde yeni inşa edilecek bir yapının temel kazısı yapılıp, bitirilmiş. Gece yarısı inşaat sahası bitişiğindeki binada oturan vatandaşlar hissettikleri sallantı ile paniğe kapılmışlar. Deprem olduğunu düşünen vatandaşların tamamı kendini dışarı atmış. Fakat çok geçmeden sallantının deprem değil bina zeminindeki oturmadan kaynaklandığı fark edilmiş.

Sabah olay yerine gelen belediye ekiplerinin oturulamaz dedikleri bina, vatandaşların mağduriyetine sebep oldu. Vatandaş daha deprem olmadan mağdur oldu. Allah korusun memleketin neresinde deprem olsa, halimizi düşünmek dahi istemiyorum.

Vatandaş olaya yine kendince bir çözüm bulmuş durumdadır. Getirilen bir vinç yardımıyla yan yatan binaya destek verilmesi sağlanmış. En küçük, 4-5 katlı bir binanın yüzlerce ton ağırlığında olduğu göz önünde bulundurulursa, 5-10 tonluk bir vincin binaya ne kadar destek olacağı ortadadır. Kaldı ki, tek bir noktadan yapılan tekil desteğin binanın ayakta kalmasına dikkate değer bir katkısının olmayacağı görülmektedir.

Binanın vinç ile ayakta tutulmaya çalışılması, içinde bulunduğumuz yapı stoku seviyesinin açık göstergesidir. Vinç ile ayakta durduğu sanılan bina sahnenin görünen yüzüdür. Sahne arkası gerçek; pamuk ipliği ile yaşama bağlı bu evlerde yaşayan hayatlardır.

Şurası bir gerçek, kazı yapılırken bu olayın olmaması için bazı tedbirler alınabilirdi. Ancak yapı stoku içerisinde temeli olmayan, adı temel olan ama işlevsel olmayan elemanlara sahip olan veya yüzeysel temellere sahip olan birçok yapı bulunmaktadır. Bu durum olası bir depremde büyük hasarların olmasına neden olacaktır.

Bitişik nizam yapılar ülkemizin temel yapı problemlerinden biridir. Bitişik nizam yapı olmaz diye bir kural yok ancak yapılabilmesi için birçok kural var (belki uyan olur diye). İstanbul’daki olay çok küçük bir örnektir. Bodrumu olmayan yapıların yanına bodrumu olan bir yapı inşa etmek isterseniz ciddi bir probleminiz var demektir. Bu durumu şöyle izah etmekte mümkündür. Mevcut bir yapının yanına temel derinliği mevcuttan daha derin bir kazı yapılacaksa ek tedbirlerin alınması gereklidir. Bu durumdaki tehlike zemin sınıfı ile artmaktadır. Şehir merkezlerinin yerleştiği dolgu zeminler düşünülürse, durum daha iyi anlaşılacaktır.

Zemin sıvılaşması ve çekiçleme etkisi bitişik nizam yapıların depremden en çok etkilendiği durumlardır. Yeterli bina derinliğinin (bodrum+temel) olmadığı durumlarda, yer altı su seviyesi yüksek ve zemin taşıma gücü yeterli değilse, bina deprem sırasında devrilir veya batar. Zemin sıvılaşması meydana gelmediği durumlarda, salınım yapan iki binanın birbirine çarpması söz konusu olur.

Birbirine çarpan binalar, taşıyıcı elemanlarının zarar görmesiyle hasar görür veya yıkılırlar. Bu nedenle bitişik inşa edilecek yapıların, kat seviyelerinin aynı olması gerekmektedir. Bu ayrıntı gibi görünen konuya dikkat edilmezse, projesi ve inşası tüm kurallara uygun yapılan binalar bile hasar görebilir hatta yıkılabilirler.

İlimizde de bu durumda olan binlerce yapı bulunmaktadır. Bu riskin toplu çözümü kentsel dönüşümde görünmektedir. Şehir merkezindeki yapıların yenilenmesi, yapısal riskleri gün geçtikçe azaltacaktır.

ELAZIĞ İçin…

Elazığ’da inşa edilecek yapılar, Elazığ’ın yapısal vizyonu için büyük önem arz etmektedir. İstanbul’da cereyan eden bu problemlerin burada olmaması için önceden tedbir alınması gerekmektedir. Biliyorsunuz, proje yarışması tamamlanan ve tahmin ediyorum kısa zaman içerisinde yaptırılması planlanan önemli bir yapımız daha var. Vali Fahri Bey Caddesi’ndeki İl Özel İdare Lojmanları’nın yerine inşa edilecek iş merkezinden bahsediyorum.

Bu iş merkezinin de temel kazısına komşu binalar bulunmaktadır. 8 katlı komşu binanın bodrumu olması, kazı için bir avantajdır ancak binanın ağırlığı önemli bir risk oluşturmaktadır. Diğer yandaki komşu binanın ise yaşlı olması ve temel derinliğinin yüzeysel kalması ciddi bir problemdir. Bu nedenle, inşaat sırasında bu risklerin göz önünde bulundurulmasını tavsiye ediyorum.

İş merkezinin önemli bir temel derinliği olduğunu projelerinden biliyorum. Bu nedenle, tehlikeyi önceden ifade etme görevimizi yerine getirelim istedim.