Yaz mevsimi, bizim için aynı zamanda inşaat mevsimidir. İnşaat sezonunun en yoğun geçtiği ve faaliyetlerin üst seviyede olduğu bir dönemdir. İnşaat sayısının fazla olması denetimleri zorlaştırmaktadır. İşler yetiştirilmeye çalışılırken, ayrıntı gibi görünen ancak çok önemli olan bazı parametreler dikkatten kaçmaktadır. Dikkatten kaçan bu eksikliklerin gözden geçirilmesinin gerekli bir husus olduğu kanaatindeyim.

Yapı denetimi, birçok kurumun yetki sahasına girmektedir. Ayrıca birçok kurum bünyesinde yaptırdığı inşaatları denetlemektedir. Amacımız, eksikleri yüze vurmak değil, gözden kaçanları ortaya çıkarmaktır. Böylece, yapı denetimine bir katkı daha yapma gayreti içerisindeyiz.

Dünyada ve ülkemizde son deprem yönetmeliklerinin tamamı sünek yapı kavramını işlemektedir. Yapıların depreme dayanıklı olması için sünek, yani enerji yutma kapasitesi yüksek inşa edilmeleri gerekliliği, bilimsel çalışmaların ve tecrübelerin ortak sonucudur. Sünek yapı elde etmek için en önemli şartlardan biri sünek donatıdır. Yani bildiğimiz inşaat demiridir. Eğer inşaatlarda kullanılan demir donatılar standartlara uygun değilse, betonarme taşıyıcı elemanlardaki (perde, kolon, kiriş gibi…) demir sayısı yeterli olsa bile, yapının deprem kuvvetleri karşısındaki performansı beklenildiği gibi olmayacaktır. Maalesef inşaat piyasasında, zaman zaman standartlara uygun olmayan donatılarla karşılaşılmaktadır. Standartlara uygun olmayan bu demir donatıların tespiti için mutlaka deney yapılmalıdır. Ekonomik ve pratik olan bu deneyler yardımıyla demir donatının uygunluğu birçok kurum tarafından tespit edilmektedir. Kamu ve özel sektör yapıları ayırt edilmeksizin, demir donatı kontrolleri denetim mekanizmaları tarafından sürekli yapılmalıdır.

Beton, inşaat sektörü için vazgeçilmez bir yapı malzemesidir. Bu malzeme dünyada 120 yılı aşkın bir süredir kullanılmaktadır. Bu nedenle betonla ilgili temel esaslar yıllardır bellidir. Betonun dayanımının yüksek olması için, beton yapımında kullanılan malzemelerin kalitelerinin de yüksek olması yani standartlara uygun olması gerekir. Betonun standartlara uygun malzemelerle, yine standartlara uygun kurallara göre hazırlandığını düşünelim. Bu uygunlukların tespiti, beton dayanımının yüksek olması ile sağlanmaktadır. Beton dayanımının tespiti için ise standart kalıplarla numune alınmaktadır. Uygulamada en önemli eksikliklerden biri numunelerin kurallara uygun alınmamasıdır. Numuneler standartlara uygun alınmazsa, beton dayanımı gerçekten uzak bir değer olacaktır. Düşük ya da yüksek… Denetimlerde bu işi yapan personel eğitilmeli, bilgilendirilmeli hatta denetlenmelidir. İşi olmayan veya işin ehli olmayan kimseler betondan numune almamalıdır.

Betondan alınan numuneler mutlaka kontrol veya denetim yapanlar tarafından muhafaza edilmelidir. Bu şekilde denetim amacına ulaşmış olacaktır. Ayrıca standartlarda uygun görülen sayıda numune alınmalıdır. Uygulamada inşaat büyüklüğü ne olursa olsun genellikle 3 numune ile yetinilmektedir. Ancak ilgili standartlar beton miktarı arttıkça numune sayısının artması gerektiğini vurgulamaktadırlar.

Beton dökülüp, prizini alıp belirli bir süre geçtikten sonra kalıplar sırasıyla sökülmektedir. Görünüm olarak pas payı düzensizlikleri, yüzeydeki önemli bozukluklar ve betonarme taşıyıcı elemanların önemli bölgelerinde meydana gelen boşluklar, beton ve beton dökümü hakkında önemli bilgiler vermektedir. Önemli eksiklikler, betona gerekli özenin gösterilmediği anlamını taşımaktadır. Kontrol ve denetim görevlileri bu görüntülere dikkat edip, inşaatın ilerleyen bölümleri için hassaslık derecelerini belirleyebilirler.

Unutmayalım, yapılar deprem kuvvetleri karşısında proje kriterlerine göre değil, inşa kriterlerine göre davranırlar.