Ülkemizde yapı denetimi konusunda önemli eksiklikler bulunmaktadır. Ülke genelinde, binaların inşaatı süresince uygulanacak bir yapı denetim sistemi henüz kurulamamıştır. Türkiye’de inşa edilen yapıların çok büyük çoğunluğunu konut tipi yapılar oluşturmaktadır. Geçmişte meydana gelmiş yıkıcı depremlerin hemen hepsinde ölümlerin tamamına yakını konutlarda gerçekleşmiştir. Bundan dolayı, özellikle konutlarda, yapı denetiminin uygulanması büyük önem taşımaktadır. İlimizde bu görevi belediye yerine getirmektedir. Hem donatı hem de beton denetimi yapılması, standartlara uygun ve deprem performansı yüksek binaların inşa edilmesinde büyük rol oynamaktadır. Bu yazıda, Türkiye genelinde kontrollerin tamamına yakınında yer almayan bir madde: “Betonun Bakımı”, gündeme getirilmiştir.

Yapı kalitesinde ilk adım projedir. Bina için hazırlanan projenin deprem yönetmeliği ve ilgili standartlara uygun olması gerekmektedir. Kurallara uygun hazırlanan projenin değiştirilmeden uygulanması ikinci adımdır. Yani uzunluklara, taşıyıcı eleman yerlerine ve boyutlarına, malzeme kalitesine aynen uyulması gerekmektedir. Özellikle demir donatının yerleştirilmesi ve beton dökümü büyük önem arz etmektedir. Tüm bu anlatılanlarda büyük bir titizlik gösterilse bile, gerekli çalışmaların bittiği söylenemez. Betonun bakımı, yani kürü (betonun sulanması) kesinlikle göz ardı edilemeyecek bir parametredir.

Beton ilk karıştırıldığında, çimento ile su bir araya geldikten sonra kimyasal bir tepkime oluşmaktadır. Bu olay sonucunda ısı açığa çıkmakta ve bundan dolayı beton bünyesi su kaybetmektedir. Betonun su kaybetmesi engellenemez ve ısısı azaltılamazsa, istenilen dayanımlar elde edilemez. Uygulama tabiri ile beton yanar yani hasar görür.

Uygulamada beton dökümü sırasında betondan en az üç adet numune alınmaktadır. Bu numuneler kür havuzlarında, (su tankları) 23 ^oC sabit sıcaklıktaki suyun içerisinde 28 gün bekletilmektedir. 28 gün sonra basınç deneyi sonucunda betonun sınıfı tayin edilmektedir. Betonun istenilen dayanımlara ulaşması için 28 gün boyunca sulanması gerekmektedir.

Numuneler kür havuzunda beklerken acaba gerçek yapının betonu sulanmakta mıdır? Numunelerin dayanımı ile gerçek yapının beton dayanımı aynı seviyede midir? Eğer yapı uygun şekil ve sürede sulanmıyorsa, numune dayanımları ile gerçek yapı dayanımları birbirinden farklı olacaktır. Yani numuneler gerçeği yansıtmayacaktır.

Yapılar deprem kuvvetleri etkisinde, proje özelliklerine göre değil inşaat özelliklerine göre davranırlar. Kaba inşaatın her elemanının gerekli süreler boyunca sulanması şarttır. Eğer bu kural yerine getirilmiyorsa, kesinlikle proje beton dayanımı ile mevcut beton dayanımı birbirinden farklı olacaktır. Beton karışım ve malzeme (çimento, çakıl ve kum) özellikleri ne kadar iyi olursa olsun, döküm kurallarına ne kadar uyulursa uyulsun, beton sulanmadığı sürece proje dayanımına ulaşması mümkün değildir. Betonun hazırlanması ve yerleştirilmesindeki diğer kurallar kadar kür işlemleri de beton dayanımı üzerinde etkilidir.

Beton prizini aldıktan sonra inşaat işlerini aksatmayacak şekilde sürekli sulanmalıdır. Beton numuneler sürekli su içinde bekletiliyorlarsa, bina betonu da yerinde sürekli sulanmalıdır. Bunun sağlanması büyük oranda yerel yönetimlere düşmektedir. Yerel yönetimler için, betonun bakımının yapı denetim maddeleri arasına eklenmesi zor ancak icrası gerekli bir durumdur. Bu konu ayrıntılarıyla başka bir yazımda yer alacaktır.

Bu yazının amacı, yapı denetiminde bir gereklilik olarak, beton kürünün öneminden ziyade vatandaşlarımızın bu konuda bilgilenmesidir. Bu konudaki bilgili gözler, inşaatın sosyal denetçileri olacaktır. Binalar yapılırken, çevresindeki bilinçli komşuların toplumsal baskıları, betonun sulanmasını sağlayacaktır.

Deprem etkilerinin azaltılması için her vatandaşımıza görevler düşmektedir. Üye olduğunuz kooperatif inşaatının, TOKİ inşaatlarının kısacası çevrenizdeki her yapılaşmanın gönüllü inşaat müfettişleri olabilirsiniz. Beton kürünü uygulamayanların veya gereksizliğini ifade edenlerin, teknik yetersizliklerini ifade etmek durumundayım. Konunun önemini son bir cümle ile dile getirmek gerekirse, “Beton için bir damla su, depremde hayat kurtarır”.